“က်င့္ဝတ္ သိကၡာ စံျပ ပုဂၢိဳလ္ (သို႕မဟုတ္) ဝီလ်ံ ဂ်ိမ္း လီမဲသွ်ား”

Ko Min Zaw

“က်င့္ဝတ္ သိကၡာ စံျပ ပုဂၢိဳလ္ (သို႕မဟုတ္) ဝီလ်ံ ဂ်ိမ္း လီမဲသွ်ား”

----------------------------------------------

အေမရိကန္ နံမည္ေက်ာ္ အေဆာက္အဦးမ်ားစြာ ကို တြက္ခ်က္ေပးခဲ့တဲ့ ဝီလ်ံ ဂ်ိမ္း လီမဲသွ်ား (William James LeMessurier) ဟာ ဘြဲ႕ႀကိဳတန္း ကို ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္ မွာ တက္ခဲ့ၿပီး ဘြဲ႕လြန္ ကို MIT ကေန ၿပီးတဲ့ အေမရိကန္ နံမည္ႀကီး အေဆာက္အဦး ဆိုင္ရာ အင္ဂ်င္နီယာ (structural engineer) တေယာက္ပါ။

နယူးေယာက္ၿမိဳ႕မွာ အျမင့္ဆုံး ၁၀လုံး ထဲက တလုံး ျဖစ္တဲ့ ၅၉ ထပ္ အေဆာက္အဦးႀကီး (CitiCorp Building ) ေဆာက္ၿပီး ၁ ႏွစ္ အၾကာ၊ ၁၉၇၈ ခုမွာ နယူးဂ်ာစီက ေက်ာင္းသူေလး တေယာက္ က လီမဲသွ်ား ဆီ ဖုန္းဆက္လာခဲ့တယ္။

“သူမရဲ႕ ပေရာ္ဖက္ဆာ အဆိုအရ တိုင္ေတြ ေနရာ မွားခ်ထားတယ္ လို႕ ယူဆေၾကာင္း၊ ဒါေၾကာင့္ အေဆာက္အဦး နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္ ထပ္လိုခ်င္ေၾကာင္း” ေျပာသြားတယ္။

လီမဲသွ်ား က အဲဒီ အခ်ိန္မွာ ေအာင္ျမင္တဲ့ အေဆာက္အဦး ေဆာက္လုပ္ေရး အတိုင္ပင္ခံ ကုမၸဏီ တခုကို ဦးစီးေနရုံတင္ မကဘဲ ကမၻာေက်ာ္ ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္ မွာ structural engineering ဘာသာရပ္ကို သင္ေပးေနတဲ့ ဆရာ တေယာက္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေက်ာင္းသူေလး တေယာက္ ေျပာသြားတာ ဆိုေပမဲ့ သူက အမွတ္မဲ့ မထားဘဲ သူ႕ရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈ ေတြကို ျပန္စစ္ ၾကည့္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ အခါ အေဆာက္အဦး ေဘးတိုက္ တည္ၿငိမ္မႈ ကို ၿခိမ္းေျခာက္တဲ့ စိုးရိမ္ဖြယ္ အမွားတခု ရွိေနတာကို သတိထား မိသြားခဲ့ ပါတယ္။

အေဆာက္အဦး ပုံစံက ေျမညီထပ္မွာ ဘုရားေက်ာင္း အတြက္ ေနရာ ျပန္ေပးရတာေၾကာင့္ တုိင္ ေတြ အလည္က ေနခ်၊ ေဘး ၂ ဘက္ ကို ေတာင္ပံလို တိုင္လြတ္ cantilever ထုတ္ေပးၿပီး အေပၚက ဝန္ေတြကို ထမ္းႏိုင္ေအာင္ လုပ္ထားတာပါ။ ေဘးတိုက္ တိုက္လာမဲ့ ေလတိုက္ႏႈန္းေတြ အတြက္ အတြက္ “V” ပုံစံ ေထာက္က်ား (bracing) ေတြနဲ႕ ခုခံထားတာပါ။

စေဆာက္ခဲ့စဥ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ “နယူးေယာက္ အေဆာက္အဦး ကိုဓ ဥပေဒ” (NY building code) အရ ေလတိုက္ရာ လားရာကို အေဆာက္အဦး ေထာင့္မွန္က် တိုက္တယ္ လို႕ဘဲ ယူဆၿပီး ေဘးတိုက္ ရပ္တည္ႏုိင္မႈ (lateral stability) ကိုသာ စစ္ရတယ္။

ေက်ာင္းသူေလး ဖုန္းဆက္လို႕ လီမဲသွ်ား ျပန္စစ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ေလတိုက္ရာ လားရာ ကို ေထာင့္မွန္က်တင္ မကဘဲ ၄၅ ဒီဂရီ ကေနပါ ထပ္စစ္လိုက္ေတာ့ ေထာက္က်ားေတြ (wind bracing) ေတြခုခံရမဲ့ တင္းအား (tension) ၄၀% ပိုမ်ားေနတာ သိသြားခဲ့တယ္။

တကယ္တမ္း လီမဲသွ်ား ရဲ႕ မူလ ေဘးတိုက္ ဝန္အား ခုခံမႈ စနစ္ ျဖစ္တဲ့ ဂေဟဆက္ထုံး (welded joint) အတိုင္း ဆို ျပသနာ မရွိပါဘူး။

ဒါေပမဲ့ အေဆာက္အဦး ေဆာက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ကုန္က်စရိတ္ ပိုမ်ားတဲ့ ဂေဟဆက္ထုံး (welded joint) အစား ဘို႕နတ္သုံး ဆက္ထုံး (bloted joint) ေျပာင္းသုံးဖို႕ ေဆာက္လုပ္ေရး ကုမၸဏီက တင္ျပလာတာကို လီမဲသွ်ား ရဲ႕ နယူးေယာက္ရုံးခြဲ က ခြင့္ျပဳေပးခဲ့တယ္။

ဘို႕နတ္ အသုံးျပဳ ဆက္ထုံး (bloted joint) ေျပာင္းရာမွာ American Institute of Steel Construction (AISC) က သတ္မွတ္ထားတဲ့ ခံႏိုင္ရည္ သတ္မွတ္ခ်က္ထက္ ေလ်ာ့နည္းေနခဲ့တဲ့ အတြက္ ေဘးတိုက္ ေလတိုက္အားကို ခုခံႏိုင္မႈ အားနည္းေနတယ္။

ရလာဒ္က မူလ design လုပ္တဲ့ ႏွစ္ ၅၀ မွာ အျပင္းဆုံး လာတတ္တဲ့ ေလျပင္း မုန္တိုင္း (50 year storm) ထိ မခံႏိုင္ေတာ့ဘဲ ၁၆ ႏွစ္ မွာ အျပင္းဆုံး လာတတ္တဲ့ ေလျပင္း မုန္တိုင္း (16 year storm) ေလာက္ဘဲ ခံႏိုင္ေတာ့မယ္။

ကမၻာေက်ာ္ ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းဆရာ၊ နံမည္ႀကီး အေဆာက္အဦး အတိုင္ပင္ခံ၊ အေဆာက္အဦးႀကီး ကလဲ ၿပီးေနၿပီ။ ဖြင့္ ေျပာလိုက္ျပန္ရင္ လဲ သိကၡာက်မယ္။ လက္ခံ ေဆာင္ရြက္ထားတဲ့ ဒီဇိုင္းေၾကး ေတြပါ စကားေျပာ စရာ ျဖစ္လာမယ္။

အေဆာက္အဦး ကလဲ ၁၆ ႏွစ္ မွာ အျပင္းဆုံး တခါ လာတတ္တဲ့ ေလျပင္း မုန္တိုင္းေတြကို ခံႏိုင္ေသးတယ္ ဆိုေပမဲ့ အဲဒီထက္ ျပင္းတဲ့ မုန္တိုင္း ဝင္လာလိုက္မယ္ ဆိုရင္ အေဆာက္အဦး အေနနဲ႕ ခံႏိုင္ မခံႏိုင္ မေသခ်ာပါဘူး။ အမ်ားျပည္သူ အတြက္ စိုးရိမ္စရာ တခု ျဖစ္ေနပါၿပီ။

သူ႕ကုမၸဏီ ရဲ႕ အမွားကို ရွာေဖြေတြ႕ရွိတဲ့ လီမဲသွ်ား အေနနဲ႕ လိုက္နာစရာ အင္ဂ်င္နီယာ က်င့္ဝတ္ေတြ ဘာေတြ ရွိပါမလဲ။

က်င့္ဝတ္ စည္းမ်ဥ္း နံပါတ္ ၁ အရ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားသည္ လုပ္ငန္း လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ အမ်ားျပည္သူ လုံၿခဳံေရး၊ က်န္းမာေရး ကို အျခား အရာမ်ားထက္ ပိုမို အေရးတႀကီး ေဆာင္ရြက္ရန္ လုိသည္ ဟု ျပဌာန္းထားပါတယ္။

က်င့္ဝတ္ စည္းမ်ဥ္း နံပါတ္ ၁ ၊ အပိုဒ္ (က) တြင္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ား အေနျဖင့္ လူမ်ားစြာ၏ အသက္မ်ား၊ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရမႈမ်ား၊ က်န္းမာေရး၊ အမ်ားျပည္သူ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာ သည္ အေဆာက္အဦး၊ စက္ပစၥည္း၊ စီမံေဆာင္ရြက္မႈမ်ား လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္သည့္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ား ၏ ခ်ိန္ဆ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား ႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား အေပၚ မ်ားစြာ မူတည္ေနေၾကာင္း သတိျပဳရမည္ ဟု ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

က်င့္ဝတ္ စည္းမ်ဥ္း နံပါတ္ ၆ အရ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားသည္ အင္ဂ်င္နီယာ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းျခင္း လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ရိုးသားစြာ၊ ေျဖာင့္မတ္စြာ၊ ဂုဏ္သိကၡာ ရွိစြာ ေဆာင္ရြက္ရမည္ ဟု ျပဌာန္းထားပါတယ္။

က်င့္ဝတ္ စည္းမ်ဥ္း နံပါတ္ ၆ ၊ အပိုဒ္ (က) တြင္ အင္ဂ်င္နီယာမ်ားသည္ လိမ္လည္လွည့္ဖ်ား ေသာ၊ မရိုးသားေသာ၊ က်င့္ဝတ္ ႏွင့္ မေလ်ာ္ညီေသာ လုပ္ငန္းမ်ား ကို သိလ်က္ႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း မျပဳရ ဟု ကန္႕သတ္ထားပါေသးတယ္။

အင္ဂ်င္နီယာ လီမဲသွ်ား အေနနဲ႕ အမွားကုိ သိသိခ်င္း ပိုင္ရွင္ကို ဖြင့္ေျပာလိုက္ၿပီး လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္မႈေတြ ျပန္ျပင္ခဲ့တာေၾကာင့္ အခုဆို “အႏွစ္ ၇၀၀ မွာမွ အျပင္းဆုံး ဝင္တိုက္ႏိုင္တဲ့ မုန္တိုင္း” (700 year storm) ထိ ခံႏိုင္သြားၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

၂၀၀၇ ခု ဇြန္ ၁၄ ေန႕ အသက္ ၈၁ ႏွစ္ မွာ ကြယ္လြန္သြားၿပီ ျဖစ္ေပမဲ့ လီမဲသွ်ား ဟာ သူ႕ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာ၊ လုပ္ငန္း ထိခိုက္မွာ ကို မငဲ့ကြက္ဘဲ အမွား အတြက္ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ထုတ္ေျပာၿပီး တာဝန္ယူ သြားခဲ့တဲ့ အတြက္ အင္ဂ်င္နီယာ နယ္ပယ္မွာ က်င့္ဝတ္ လိုက္နာတဲ့ စံျပ အင္ဂ်င္နီယာ တေယာက္ အျဖစ္ ယေန႕ထိ ဂုဏ္ျပဳၾကေနဆဲပါ။

Ref:
http://www.asce.org/Publications/ASCE-News/2007/07_July/A-Question-of-Ethics/