စုိက္ပ်ုိးေရးတြင္ က်င့္သုံးသင့္သည့္ အေလ့အထေကာင္းမ်ား
Interpretive Guide for ASEAN GAP - FOOD SAFETY MODULE ကုိ ဘာသာျပန္ုဆုိ ၍ ေတာင္သူပညာေပး သင္ခန္းစာ အျဖစ္အသုံးျပဳရန္ ရည္ ရြယ္ပါသည္။
ယေန႔ စုိက္ပ်ဳိးေရး ေလာက တြင္ ဂ်ီေအ ပီ ဆုိတဲ့ စကားလုံး သည္ မရွိမျဖစ္ သုံးစြဲၾကသလုိ စုိက္ပ်ဳိးၾကသူမ်ား နားလည္ ၾကရန္လည္းလုိအပ္လာပါသည္။ဂ်ီေအပီ (Good Agriculture Practices) ကုိ စုိက္ပ်ဳိးေရး အေလ့အထေကာင္းမ်ား ဟု အဓိပၸါယ္ ရပါသည္။
ASEANေဒသတြင္းေရာင္းဝယ္ေဖါက္ကားၾကရာတြင္ အေရးႀကီး လွပါသျဖင့္ အာဆီယံႏုိင္ငံ မွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား၊ပညာရွင္မ်ား စုေပါင္း ပါဝင္ေရးသားထားၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ခူးဆြတ္ၿပီး လတ္လတ္ ဆတ္ဆတ္ စားသုံးၾကေသာ သစ္သီးဝလံႏွင့္ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္သူမ်ား၊ ေရာင္းဝယ္ ေဖာက္ကားသူမ်ား၊ သယ္ပုိ႔ ထုပ္ပုိးသူမ်ား၊ သင္တနး္နည္းျပမ်ား ၊အစုိးရ တာဝန္ရွိသူမ်ား ၊ အာလုံး နားလည္ သေဘာေပါက္ ရန္ရည္ ရြယ္ ၍ ေရးသားထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
စုိက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းတြင္ ဓာတု ပစၥည္းမ်ား အလြန္အကၽြံ သုံးစြဲ ၾက ေသာ ကာလ တြင္ သုံးစြဲၾကေသာ ဓာတုပစၥည္းတုိ႔၏ အဆိပ္သင့္မႈ ကုိ ကာကြယ္ရန္၊ အႏၱရာယ္ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းသိမ္း ၾကရန္ အေရးႀကီးလွပါသည္။ ထုိသုိ႔ထိန္းသိမ္းမႈသည္ စုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္စဥ္ကာလ၊ ရိတ္သိမ္းစဥ္ ကာလ၊ ရိတ္သိ္မ္းခ်ိန္လြန္ ကုိင္တြယ္ ထုပ္ပုိးတင္ပုိ႔ ၾကစဥ္ ကာလမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္ ၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ASEAN _GAP စုိက္ပ်ဳိးေရးအေလာ့အထေကာင္း စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ား ကုိ လုိက္နာ ရန္အတြက္ Standard Module ၄ ခုရွိပါသည္။
1. Food safety,
2. Environmental management,
3. Worker health, safety and welfare and
4. Produce quality.
*အေညွာင့္ေဖာက္ေသာ ထုတ္ကုန္မ်ား ႏွင့္ ထပ္မံ၍ ျပဳျပင္ ထုတ္လုပ္ေသာ အစားအေသာက္မ်ားအတြက္ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ား မပါဝင္ပါ။ ေအာ္ဂဲနစ္ ထုတ္ကုန္မ်ား၊ ဂ်ီအမ္အုိ မပါေသာအစားအေသာက္မ်ား ထုတ္လုပ္ေရး လမ္းညႊန္ခ်က္ မ်ား အတြက္လည္းမရည္ ရြယ္ ပါ။*
ေဘးအႏၱရာယ္ လုံျခဳံစိတ္ခ်ရေသာ အစားအေသာက္ ျဖစ္ေရး Food Safety Module ကုိ ဤ ေဆာင္းပါးတြင္ ပထမဆုံး ေရးသားေဖၚျပပါမည္။ ေဘးအႏၱရာယ္ လုံျခဳံစိတ္ခ်ရေသာ အစားအေသာက္ ျဖစ္ေရး အတြက္ စားသုံးသူကုိ အႏၱရာယ္ ျဖစ္စမည့္အဆိပ္အေတာက္အမ်ဳိးအစားမ်ားကုိ နားလည္ ရန္လုိအပ္ပါသည္။
အစားအစာကုိ ေဘးအႏၱရယ္ ျဖစ္ေစေသာအဆိပ္အေတာက္မ်ား (Hazards and sources of contamination)
အစားအစာကုိ ေဘးအႏၱရယ္ ျဖစ္ေစေသာအဆိပ္အေတာက္မ်ား ကုိ သုံးမ်ဳိးသုံးစား ခြဲျခား ထားပါသည္။ ဂ်ီေအပီ စံခ်ိန္စံညႊန္း ကုိ ျပည့္မွီေစရန္ ထုိ အဆိပ္အေတာက္ သုံးမ်ဳိး မပါဝင္ေစရပါ။
၁။ ဓာတု အဆိပ္အေတာက္မ်ားပါဝင္ေနျခင္း။ (Chemical Hazar)
၂။ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝပုိး မ်ားပါဝင္ေနျခင္း (Biological Harzard)
၃။ အစားအစာကုိ အႏၱရာယ္ ရွိေစေသာ မလုိ အပ္သည့္ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ားပါဝင္ေနျခင္း။ (Physical Hazard)
၁။ ဓာတု အဆိပ္အေတာက္မ်ားပါဝင္ေနျခင္း။ (Chemical Harzard)
ဓာတု အဆိပ္အေတာက္ဟုဆုိလ်င္ သစ္သီးဝလံ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား တြင္ ပါဝင္ေနတတ္ေသာ ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းကုိ မ်ားေသာအားျဖင့္နားလည္ ၾကပါသည္။ ေကာ္ဖီထုပ္ စား၍ ေဆးရုံတင္လုိက္ရေသာ ၊ စုိက္ခင္းထဲတြင္မူးအံေသဆုံးၾကေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ား မၾကာခဏၾကားေနရေသာေၾကာင့္ စားသုံးသူမ်ား သတိထားေနၾကၿပီ ျဖစ္ပါသည္။
ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းအာနိသင္ ====>
ဂ်ီေအပီ စနစ္ မွာေတာ့ လက္သင့္ခံႏုိင္သည့္ ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းအာနိသင္ အျမင့္ဆုံး အတုိင္းအတာကုိ အဂၤလိပ္လုိ maximum residue limits (MRL) ဟုေခၚပါသည္။ စုိက္ပ်ုိးစားသုံးမည့္ သီးႏွံတြင္ မစားခင္၊ မေရာင္းခ်ခင္ ၊ ၾကြင္းက်န္ေနသည့္ အျမင့္ဆုံး ဓာတ္ၾကြင္းပမာဏ(တနည္းအားျဖင့္) လက္သင့္ခံႏုိင္သည့္အတုိင္းအတာ အျမင့္ဆုံး ကိန္းဂဏန္း ကုိ ဆုိလုိပါသည္။ ထုိ႔ထက္ မ်ားလွ်င္ စားသုံးရန္မသင့္၊ တင္ပုိ႔ေရာင္းခ်ရန္ မသင့္ပါ။ ထုိ ကိန္းဂဏန္း ထက္ ပုိေနေသာေၾကာင့္ ဆိပ္ကမ္းမွ ျပန္ယူလာရေသာ သီးႏွံမ်ားအေၾကာင္း ၾကားဖူးၾကပါလိမည္။ ထုိ ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းအာနိသင္ကုိ အဂၤလိပ္လုိ maximum residue limits (MRL) ဟု ေခၚပါသည္။
ပုိးသတ္ေဆးအမ်ဳိးအစားကုိ လုိက္ၿပီး တစ္မ်ဳိး ႏွင့္တစ္မ်ဳိးကြာျခားပါသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ မွတဆင့္ တျခားေသာႏုိင္ငံကုိ တင္ပုိ႔ ပါက ထုိႏုိင္ငံသည္ သီးႏွံကုိ သူ၏ ႏုိင္ငံ အတြင္းမသြင္းမီ ျမန္မာ ႏုိင္ငံ တြင္းသုံးစြဲ တတ္ေသာ ပုိးသတ္ေဆး အမ်ဳိးအစားမ်ားကုိ ႀကဳိတင္စာရင္းျပဳစု၍ အတိအက် တုိင္းတာ သည့္အခါ maximum residue limits (MRL) အေျဖ အတိအက် ကုိ ရရွိပါသည္။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ တုိင္းတာပုံကေတာ့ သီးႏွံကုိ နမူနာ ယူၿပီး ဓာတုေဆးရည္ ျဖင့္ဓာတ္ျပဳၾကည့္သည့္အခါ ေျပာင္းလဲ သြားသည့္အေရာင္ ျဖင့္ ဆုံးျဖတ္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ရွိျခင္းမရွိျခင္း ကုိ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္ေသာ္လည္း (MRL) အေျဖ အတိအက် ကုိ မရႏုိင္ပါ။
ပုိးသတ္ေဆး မဟုတ္ေသာ အျခား ဓာတုပစၥည္းမ်ား ====>
သစ္သီးဝလံႏွင့္ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားထုတ္လုပ္ရာတြင္ ေရစုတ္စက္၊ မီးစက္စသည္ တုိ႔ႏွင့္ေရာေႏွာ ေနတတ္သျဖင့္ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္ ဆီ၊ ေခ်ာဆီ၊ မ်ား ပါဝင္လာတတ္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ သန္႔ွရွင္းေရးတြင္ အသုံးျပဳသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ေရာေႏွာပါဝင္ေနျခင္းကုိ သတိျပဳရပါမည္။ ထုိသုိ႔ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ဂ်ီေအပီစနစ္တြင္ ကင္းစင္ရပါမည္။
Heavy metalsေခၚေလးလံသည့္သတၱဳဓာတ္မ်ား ပါဝင္ေနျခင္း ====>
စုိက္ပ်ဳိးသည့္ေျမယာ သမိုင္းစီမံခန္႔ခြဲမႈ တြင္ သတိထားရမည့္အခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ heavy metals ဆုိသည္မွာ သိပ္သည္းဆ ၃.၅ မွ ၇ ဂရမ္ / စီစီ အတြင္းရွိေသာ ေလးေသာ ၊ အဆိပ္ျဖစ္ေစေသာ သတၱဳဓာတ္ မ်ား ကုိ ဆုိလုိပါသည္။heavy metalsကုိ အပင္က စုတ္ယူႏုိင္ၿပီး သီးႏွံမ်ား အတြင္း ပါဝင္ျခင္းအားျဖင့္ စားသုံးသူကုိ အဆိပ္အေတာက္ ျဖစ္ေစပါသည္။ Heavy metalsမ်ား မွာ ၊ အာဆင္းနစ္၊ ျပဒါး၊ ကက္ဒမီယမ္၊ ခရုိမီယမ္၊ ခဲ၊ေကာ့ပါး၊.. စသည္တုိ႔ပါဝင္္ၾကပါသည္။ အခ်ဳိ႔ေသာ heavy metals မ်ားမွာ အပင္ ကႀကဳိက္ ႏွစ္သက္ သည့္ အနည္းလုိ အဟာရျဒပ္စင္မ်ားျဖစ္သျဖင့္အပင္က စုတ္ယူတတ္ပါသည္။ ပါဝင္သင့္ သည့္ပမာဏ ထက္ ပုိပါက အဆိပ္သင့္မႈျဖစ္ ေစပါ သည္။
ဂ်ပန္ႏုိင္ငံတြင္ အာစင္းနစ္ သတၱဳေၾကာကုိ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းသည့္ ေရကုိ စပါးခင္းကုိ သြင္းမိရာမွ စပါးတြင္ အာစင္းနစ္ပါဝင္ၿပီး စားသုံးသူမ်ား အဆိပ္သင့္ ေသဆုံးေသာ သတင္းဖတ္ဖူးခဲ့ ပါသည္။ မစုိက္ပ်ဳိးခင္ ကတည္းက ေျမတြင္ ပါဝင္ျခင္းရွိမရိွ၊အသုံးျပဳမည့္ ေရတြင္ ပါဝင္ျခင္းရွိမရွိ၊ ဓာတ္ခြဲစစ္ ေဆးထား ရန္လုိအပ္ပါသည္။ ထုိ heavy metals တုိ႔၏ လက္သင့္ခံႏုိင္ေသာ အျမင့္ဆုံး ပါဝင္မႈ ကန္းဂဏန္း maximum levels (ML), ကုိ ေလ့လာထားရန္လုိအပ္ပါသည္။ ေျမကုိ စစ္ေဆးထားသလုိ ထြက္ရွိေသာ သီးႏွံတြင္ပါဝင္ေသာ ပမာဏ မွာ maximum levels (ML) ထက္မပုိမွသာ ေစ်းကြက္ကုိ တင္ပုိ႔ေရာင္းခ် စားသုံးေစ သင့္ပါသည္။
သဘာဝအတုိင္းတည္ရွိေသာ အပင္ အဆိပ္အေတာက္မ်ား ====>
(ဥပမာ- ပီေလာပီနံ၊ သရက္သီးအေစး ) ႏွင့္ ယားယံေစေသာ အဆိပ္အေတာက္မ်ား တုိ႔သည္လည္းဓာတု အဆိပ္အေတာက္မ်ားတြင္ပါဝင္ပါသည္။
ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းအာနိသင္ လက္ခံႏုိင္သည့္ အျမင့္ဆုံး ပမာဏ(maximum residue limits (MRL) ထက္ပုိၿပီးပါဝင္ရသည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ား)
၁။ သတ္မွတ္ထားသည့္သီးႏွံအတြက္ မဟုတ္ေသာ ပုိးသတ္ေဆးကုိ အသုံးျပဳျခင္း။ မွတ္ပုံတင္ထားျခင္း မရွိေသာ ပုိးသတ္ေဆးကုိ အသုံးျပဳျခင္း။
၂။ ပုိးသတ္ေဆးဘူး ေပၚတြင္ေဖၚျပထားေသာ အညႊန္းအတုိင္းမလုိက္နာျခင္း၊ ေရာစပ္သည့္ ႏႈန္းထားမမွန္ကန္ျခင္း။
၃။ ေထာက္ခံလမ္းညႊန္ ထားသည့္ႏႈန္းထားထက္ ေဆးႏႈန္းကုိ ပုိမုိသုံးစြဲျခင္း။
၄။ ေဆးျဖန္းၿပီး အပင္တြင္ က်န္ရွိေနႏုိင္မည့္ အခ်ိန္ အတုိင္းအတာ... ေဆးျဖန္းထားလွ်င္ ဘယ္ႏွစ္ရက္ ၾကာ မွ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ျဖန္းရန္လုိသည္၊ ခူးဆြတ္သင့္သည္ ဟူေသာ ညႊန္ၾကားခ်က္ကုိ အတိအက် မလုိက္နာျခင္း။
၅။ ေဆးျဖန္းပုံးႏွင့္ ေဆးျဖန္းသည့္ကိရိယာ ပ်က္စီးေနျခင္း၊ ေဆးစက္အရြယ္ အစားကုိ ေသခ်ာ တြက္ခ်က္ထားမႈမရွိျခင္း။ ေနာက္ဆုံးသုံးစြဲၿပီးခ်ိန္တြင္ သန္႔စင္စြာေဆးေၾကာ မထားျခင္း။ ပုိးသတ္ေဆးအျပင္ တျခားေသာ အရည္မ်ားကုိပါ ထည့္သြင္းသုံးစြဲျခင္း။
၆။ မိမိက ပုိးသတ္ေဆးကုိ စနစ္တက်သုံးစြဲေသာ္လည္း ကပ္လ်က္ စုိက္ခင္း အကြက္ မွ တျခားသူသုံးစြဲေသာ ပုိးသတ္ေဆးမ်ား စီးဆင္းဝင္ေရာက္ျခင္း။
၇။ ယခင္ႏွစ္ မွ အၾကြင္းအက်န္မ်ား ေျမ တြင္ ခုိကပ္က်န္ရွိေနျခင္း။
၈။ ခူးဆြတ္ရိတ္သိမ္းရာတြင္ ထည့္သည့္ျခင္း၊ ပုံး၊ထည့္စရာ စသည္တုိ႔တြင္ ပုိးသတ္ေဆးဓာတ္ၾကြင္းက်န္ရွိေနျခင္း။
၉။ ေျမ ႏွင့္ ေရ စီးေၾကာင္း အတြင္းသုိ႔ ပုိးသတ္ေဆးကု္ိ မဆင္မျခင္ စြန္႔ပစ္ျခင္း၊ ဖိတ္စဥ္က်ျခင္း ယုိစိမ့္ျခင္း။
၁၀။ ပုိးသတ္ေဆးကုိ သုိေလွာင္မႈစနစ္ညံ့ဖ်င္းျခင္း။ စနစ္မက်ျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ဓာတ္ၾကြင္း မ်ား ပါဝင္ႏုိင္ေျခ ျမင့္တက္ရပါသည္။
စုိက္ပ်ဳိးေရးတြင္ တုိက္ရုိက္ အသုံးျပဳသည့္ ပစၥည္းမ်ား မဟုတ္ေသာ ဓာတုဓာတ္ၾကြင္းမ်ားက်န္ရွိေနျခင္း
၁။ ေဆးၾကာ ရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ သန္႔ရွင္းရာတြင္ လည္းေကာင္း အသုံးျပဳသင့္ ဓာတု ပစၥည္း မွားယြင္းျခင္း မွန္ေသာ္လည္းႏႈန္းထားမ်ားေနျခင္း၊
၂။ ၾကြက္သတ္ေဆးမ်ားကုိ စားသုံးသီးႏွံထုပ္ပုိးသည့္ ေနရာအနီးအနားတြင္ ျဖန္းျခင္း၊ ခ်ျခင္း။
၃။ စားသုံးသီးႏွံမ်ား သုိေလွ်ာင္သည့္ေနရာ၊ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္သည့္ ေနရာအနီးအနားတြင္ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္ဆီ၊ ေခ်ာဆီ၊ အိမ္သုတ္ေဆးမ်ား ဖိတ္က်ျခင္း။
၄။ ခူးဆြတ္ ရိတ္သိမ္းရာတြင္အသုံးျပဳသည့္ျခင္းမ်ား၊ ဇကာ၊ ထည့္စရာမ်ားကုိ ေဖၚျပပါဓာတုပစၥည္းမ်ားထည့္သြင္းသုိေလွာင္ျခင္း။
၅။ ေျမတြင္ ၾကာရွည္စြာ စြဲျမဲေနသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ားက်န္ေနျခင္း၊ တစ္ခ်ိန္က စစ္ေျမျပင္၊ စစ္ျဖစ္ခဲ့သည့္ေနရာ ျဖစ္ေနျခင္း။
Heavy metals ဓာတ္ၾကြင္းမ်ား သီးႏွံတြင္ ပါဝင္ရျခင္းအေၾကာင္းရင္း
၁။heavy metals ဓာတ္ၾကြင္းမ်ား ေျမ တြင္ သဘာဝအ တုိင္းရွိေနျခင္း၊ ယခင္ႏွစ္မ်ား မွက်န္ရွိေနျခင္း၊ စက္ရုံ အနီးအနားေဒသ မ်ား မွ စီးဆင္းယုိစိမ့္လာျခင္း။
၂။ ဓာတ္ေျမၾသဇာမ်ား စဥ္ဆက္မျပတ္ သုံးစြဲျခင္း။
၃။ ေျမခ်ဥ္ျခင္း ေျမငံျခင္းကုိ ျပဳျပင္ရာတြင္ သုံးစြဲသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ( ဥပမာ= ထုံးေက်ာက္၊ ဂ်စ္ပဆန္၊ဇင့္္) စသည္တုိ႔ကုိ ႏွစ္ရွည္ လမ်ား သုံးစြဲ ျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
အပင္မွ ျဖစ္ေသာ အဆိပ္အေတာက္မ်ား ပါရွိေနရျခင္း
အပင္မ်ားသည္လည္းသဘာဝအေလ်ာက္ အဆိပ္အေတာက္မ်ား ထုတ္ေလ့ရွိတတ္သျဖင့္ ထုိသုိ႔ေသာ မ်ဳိးစိတ္မ်ားကုိ သတိထားရပါမည္။ ဥပမာ- အာလူးကုိ အလင္းေရာင္ တြင္ သုိေလွာင္ထားရွိမိျခင္း၊ ဆုိက္ယာႏုိက္အဆိပ္ ပါရွိေသာ ပေလာပီနံဥမ်ား၊ ေလာင္တတ္ေသာ အေစးမ်ားထြက္သည့္ သစ္သီးမ်ာ( ဥပမာ- သရက္သီး၊ ပိႏၷဲသီး) စသည္တုိ႔ကုိ သတိထား၍ တိက်ေသာအညႊန္းမ်ားေပးရန္လုိအပ္ပါသည္။
ဓာတ္မတည့္မႈ ျဖစ္ေပၚတတ္သည့္ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေနတတ္ျခင္း
တခ်ဳိ႔ေသာစားသုံးသူမ်ားသည္ ကန္႔ႏွင့္မတည့္ျခင္း ( ဆာလ္ဖာ အလားဂ်စ္ Sulphur Allergic) ရွိတတ္ပါသည္။ စပ်စ္၊ လုိင္ခ်ီး၊ ေလာက္ကန္ သီးတုိ႔ကုိ မႈိေရာဂါ မွ ကာကြယ္ရန္ ဆာလ္ဖာဒုိင္ေအာက္ဆုိဒ္ကုိ အသုံးျပဳေလ့ရွိသျဖင့္ ထုိသုိ႔ေသာ အဆိပ္သင့္ေသာ ဆာလ္ဖာကဲ့သုိ႔ ဓာတုပစၥည္းမ်ားပါဝင္တတ္ သည္ကုိ သတိထားရန္လုိ ပါသည္။
၂။ Biological Hazards ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝပုိး မ်ားပါဝင္ေနျခင္း–
အဏုဇီဝပုိး မ်ားပါဝင္ေနျခင္း ကုိ သာမန္ မ်က္စိျဖင့္မျမင္နုိင္၊ အဏုၾကည့္ မွန္ဘီလူးျဖင့္သာ ျမင္နုိင္ပါသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ အဏုဇီဝပုိး မ်ားပါဝင္ေနျခင္သည္ ေနရာအႏွံ႔ အျပား ပင္ျဖစ္ပါသည္။ သစ္သီးဝလံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔တြင္ အဏုဇီယပုိးမ်ားစြာ တြယ္ကပ္ ပါဝင္ႏို္င္ပါသည္။တခ်ဳိ႔က ပုပ္သုိးေစသလုိ အနံ႔ အသက္ဆုိးမ်ား ထြက္ေစ တတ္ပါသည္။ တခ်ဳိ႔ ကထုိသ္ု႔ိ မဟုတ္ပဲ စားသုံးသူကုိ ေရာဂါရ ေစတတ္ပါသည္။
ေရာဂါ ျဖစ္ေစတတ္ေသာ အဏုဇီဝပုိးအမ်ားစု ကုိ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ သစ္သီးဝလံ တုိ႔၏ ျပင္ပ ဧရိယာ တြင္ေတြ႔ရတတ္သည္။ အနည္းစုကုိ အတြင္းသား တစ္သွ်ဴး မ်ားတြင္ ေတြ႔ ရတတ္ပါသည္။
ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝပုိးမ်ား မွာ..
၁။ ဘက္တီးရိးယား။
၂။ ကပ္ပါးပုိးမ်ား
၃။ ဗုိင္းရပ္မ်ား တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။
ဘက္တီးရီးယား
အစာမွ တဆင့္ ျဖစ္ေစေသာ အစာအဆိပ္သင့္ေရာဂါ ျဖစ္ေစသက္ရွိမ်ား စသည္ ဘက္တီးရီးယား မ်ားျဖစ္ပါ သည္။ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ပါဝင္မႈသည္ သစ္သီးဝလံ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ အမ်ဳိး အစားႏွင့္အဟာရ ဓာတ္ ပါဝင္မႈ အနည္းအမ်ားေပၚတြင္ မူတည္သည္။
အစုိဓာတ္ျမင့္မား ၿပီး အပူခ်ိန္ ျမင့္မားလွ်င္ ေပါက္ပြား လြယ္သည္။ ၇ နာရီ အတြင္းဆဲလ္ ေပါင္း တစ္သန္းေက်ာ္ ေပါက္ပြားႏုိင္သည္။ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ႏွင့္သစ္သီးဝလံတုိ႔တြင္ အမ်ားဆုံးေတြ႔ရတတ္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ေသာ ဘက္တီးရီးယား မ်ားမွာ…။
Salmonella species
Escherichia coli (E. coli)
Shigella species
Listeria monocytogenes
တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။
Listeria monocytogenes ကဲ့ သုိ႔ေသာ ဘက္တီးရီးယား တုိ႔မွာ ေျမတြင္ အမ်ားဆုံးေတြ႔ရတတ္သည္။ ေျမဆီလႊာ ထဲတြင္ ရက္ေပါင္း ၆၀ ထိ အသက္ရွင္ေနထုိင္ႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ႏွင့္သစ္သီးဝလံ မ်ားခူးဆြတ္ၿပီး ေျမႀကီး ႏွင့္ထိေတြ႔ ျခင္း မသန္႔ရွင္းေသာ ထည့္စရာ ပစၥည္းမ်ား ခူးဆြတ္ရိတ္သိမ္းကိရိယာမ်ား မွ တဆင့္ ကူးစက္ေစတတ္ပါသည္။
Salmonella species, E. coli, and Shigella species စေသာ ဘက္တီးရီးယား မ်ား မွာ တိရိစၦာန္ ႏွင့္ လူ တုိ႔၏ အူလမ္းေၾကာင္း တြင္ ေတြ႔ရေလ့ရွိပါသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ေသခ်ာ မျပဳျပင္ထားေသာ တိရိစၦာန္ အညစ္အေၾကးမ်ား ၊ မသန္႔ရွင္းေသာ ေရ ၊ သစ္သီးဝလံ ႏွင့္ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္ တုိ႔ ထုပ္ပုိး ထုတ္လုပ္သည့္ေနရာ တြင္ အိမ္ေမြးတိရိစၦာန္ မ်ား၊ ေမြးျမဴေရး တိရိစၦာန္မ်ား ရွိေနတတ္ ပါက ထုိသုိ႔ေသာ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ေရာေႏွာ ပါဝင္ တတ္ပါသည္။
ကပ္ပါး ပုိးမ်ား Parasites
ကပ္ပါးပုိးမ်ား ဆုိသည္မွာ သက္ရွိ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိး အေပဓတြင္ ေနစရာအတြက္ သာမက ထုိ လက္ခံသက္ရွိ ထံ မွ အဟာရ ကုိ စုတ္ယူစားသုံးကာ ေနထုိင္တတ္ေသာ သက္ရွိ မ်ားကုိ ကပ္ပါးဟုေခၚပါသည္။ သက္ရွိ တစ္ခုခု အေပၚ မွီခုိ ရွင္သန္ရေသာေၾကာင့္ ျပင္ပတြင္ မရွင္သန္ႏုိင္ပါ..။ လူ (သုိ႔) တိရိစၦာန္ တုိ႔ ၏ ခႏၵၥာ အတြင္ ဝင္ေရာက္ပါက လက္ခံ သက္ရွိျဖစ္ေသာ လူ၊ တိရိစၦာန္ တုိ႔ကုိ ေရာဂါ ျဖစ္ေစႏုိင္ပါသည္။
သစ္သီးဝလံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔သည္ လည္း သက္ရွိ အပင္မ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ စားသုံးၾကေသာ လူႏွင့္ တိရိစၦန္ တုိ႔ ကုိ ယာဥ္ ရထား သဖြယ္ သယ္ေဆာင္ ကူးစက္ ေစတတ္ပါသည္။
(Cysts ဆစ္စစ္) ဟုေခၚဆုိေသာ ကပ္ပါးပုိး တုိ႔၏ ငုတ္လွ်ဳိး ေနခ်ိန္အဆင့္ တြင္ သာ ရွိေနမည္ ဆုိပါက ေျမ ထဲတြင္ ရွိေနေစကာမူ ၇-ႏွစ္ အထိ ၊ ဆက္လက္ ရွင္သန္ႏုိင္စြမ္း၊ ကူးစက္ႏုိင္စြမ္း ရွိေပသည္။ ဥပမာ- Giardia
လူ၊တိရိစၦာန္ တုိ႔ ၏ မစင္က်င္ႀကီးမ်ား ျဖင့္ ညစ္ညမ္းေနေသာ ေရ ျဖင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ၊သစ္သီးဝလံ တုိ႔ကုိေဆးေၾကာ မိျခင္းေၾကာင့္ သယ္ေဆာင္ ထုပ္ပုိးသူမ်ား၊ လယ္ယာသုံး တိရိစၦာန္မ်ား၊ ကုိ ကပ္ပါးပုိးမ်ားဝင္ေရာက္ေရာဂါရေစပါသည္။
သစ္သီးဝလံ ႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔ မွ တဆင့္အမ်ားဆုံး ကူးစက္ ေစတတ္ေသာ ကပ္ပါးပုိး မ်ားမွာ..
Cryptosporidium
Cyclospora
Giardia တုိ႔ျဖစ္ၾကပါသည္။
ဗုိင္းရပ္စ္ ပုိးမ်ား Viruses
ဗုိင္းရပ္စ္ ပုိးမ်ား သည္ ရွင္သန္ေနေသာ သက္ရွိ ဆဲလ္ မ်ား ၏ ျပင္ပတြင္ ရွင္သန္ ေပါက္ပြားႏုိင္စြမ္းမရွိ သျဖင့္ သစ္သီးဝလံ ႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔ တြင္ မေပါက္ပြားႏုိင္ပါ။
သုိ႔ေသာ္လည္း ခ်က္ခ်င္းစားသုံးၾက မည္ ဆုိပါက ယာဥ္ရထားသဖြယ္ ကူးစက္ေစႏုိင္ၾက ၿပီးေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားေစႏုိင္ပါသည္။
ထုိသုိ႔ကူးစက္ ေစႏုိင္ေသာ ဗုိင္းရပ္စ္မ်ား မွာ..။
Hepatitis A virus ( အသည္းေရာင္အသားဝါ ေအ ဗုိင္းရပ္စ္)
Norwalk virus and Norwalk-like virus တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။
Sources of biological contamination
ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္ေစတတ္ေသာ အဏုဇီဝပုိး မ်ားေတြ႔ရွိ ေပါက္ပြားရာေနရာေဒသမ်ား
၁။ ေျမႀကီး
၂။ မသန္႔ရွင္းေသာ ေရ
၃။ တိရိစၦာန္ တုိ႔၏ အညစ္အေၾကးမ်ား
၄။ မသန္႔ရွင္းေသာ ေရဆုိးေရညစ္မ်ား
၅။ ေရာဂါျဖစ္ေေနေသာ လူ မ်ား ၊တိရိစၦာန္မ်ား
၆။ ေလ မွသယ္ ေဆာင္လာေသာ ဖုန္မႈန္႔မ်ား တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။
ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝ ပုိးမ်ား ကပ္ညိကာ ကူးစက္ ေစတတ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း အေလ့အထမ်ား
၁။ တိရိစၦာန္ ႏွင့္ လူတုိ႔၏ အညစ္အေၾကး မ်ား စီးဆင္းေမ်ာပါေနေသာ ေရကုိ စုိက္ခင္း တြင္ အသုံးျပဳျခင္၊ ပုိးသတ္ေဆး ေဖ်ာ္ျခင္း၊ ခူးဆြတ္ ရိတ္သိမ္း ရာ တြင္ ထည့္သည့္ ပစၥည္း မ်ားကုိ ေဆးေၾကာျခင္း၊ ေရချဲပဳလုပ္၍ သစ္သီးဟင္းသီးဟင္းရြက္ မ်ားအေပၚတြင္ ေရခဲရုိက္ျခင္း၊ အေအးေပးေသာ စနစ္ တြင္ အသုံးျပဳျခင္း၊ သစ္သီးဝလံ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔ကုိ ေဆးေၾကာျခင္း။
၂။ သစ္သီးဝလံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ တုိ႔ ခူးဆြတ္ ၿပီးေသာအခါ တိရိစၦာန္ ႏွင့္ လူတုိ႔၏ အညစ္အေၾကးမ်ား စီးဆင္းေမ်ာပါေနေသာ ေျမ တြင္ ပုံခ်ျခင္း။
၃။ တိရိစၦာန္ ႏွင့္ လူတုိ႔၏ အညစ္အေၾကး မ်ား ထိစပ္ ေနေသာ လယ္ယာသုံးကိရိယာ၊ ထည့္စရာပစၥည္းမ်ား၊ ထုပ္ပုိးပစၥည္းမ်ား၊ သယ္ေဆာင္သည့္ တြန္းလွည္း၊ ထြန္စက္ေနာက္တဲြ ယာဥ္မ်ား ကုိ အသုံးျပဳမိသျဖင့္ကူးစက္ျခင္း။
၄။ ခူးဆြတ္ရာ တြင္ အသုံးျပဳေသာ ဓါးမ်ား ၊ သစ္သားျခင္းမ်ား ၊ အရြယ္ အစားခြဲျခားေသာ ကိရိယာမ်ား၊ ထုပ္ပုိးကိရိယားမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာမေဆးေၾကာျခင္း။ သန္႔စင္ ထားမႈမရွိျခင္း၊ မသန္႔ရွင္ေသာ ေျမ၊ ေရ တုိ႔ ႏွင့္ တုိက္ရုိက္ ထိေတြ႔ ေနျခင္း။
၅။ ေသခ်ာ ျပဳျပင္ထားျခင္း မရွိသည့္ တိရိစၦာန္ေခ်းမ်ား၊ ကုိ စုိက္ခင္းတြင္ တုိက္ရုိက္ ထည့္သြင္းအသုံးျပဳ ေသာေၾကာင့္ သစ္သီးဝလံ ဟင္းသီးဟင္းရြက္တုိ႔ကုိ ထိေတြ႔ ေရာဂါ ရေစျခင္း။
၆။ ကူးစက္ ေရာဂါ ျဖစ္ေနေသာ အလုပ္သမားတုိ႔ကုိ ခုိင္းေစျခင္း၊ အိမ္သာ သြားၿပီး လက္ေသခ်ာ မေဆးေၾကာျခင္း ၊ ညစ္ပတ္ေသာ အိမ္သာ ႏွင့္ ေဆးေၾကာသန္႔စင္ ရာ တြင္ အသုံးျပဳသည့္ ပစၥည္းမ်ား ပံ့ပုိး တပ္ဆင္ ထားမႈမရွိျခင္း။
၇။ တစ္ကုိယ္ရည္ သန္႔ရွင္းမႈမရွိေသာ အလုပ္သမားမ်ား ကုိ ခုိင္းေစျခင္း၊ အသည္းေရာင္အသားဝါ ေအ ပုိး ျဖစ္ပြားေနေသာ အလုပ္သမားမ်ားကုိ စုိက္ခင္းမ်ား၊ ခူးဆြတ္ ထုပ္ပုိး၊ သယ္ေဆာင္ ရာ တြင္ လည္းေကာင္း၊ ခုိင္းေစ ျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝ ပုိးမ်ားကပ္ညိကာ ကူးစက္ ေစတတ္ေသာ အေၾကာင္းရင္း အေလ့အထမ်ား ျဖစ္ ပါသည္။
မႈိ Fungus
ASEAN-FOOD SAFETY Module တြင္ထည့္သြင္း ေဖၚျပထားျခင္းမရွိေသာ အဏုဇီဝ ပုိး တစ္မ်ဳိးမွာ မႈိ ျဖစ္ပါသည္။
အပင္ေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာ သက္ရွိအမ်ားစုမွာ မႈိမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ အပင္ကုိ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ မႈိ မွ လူကုိ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ မႈိ မွာ အားေဂါ့ မႈိ ျဖစ္ပါသည္။ အားေဂါ့ ဆိုသည္မွာ (Rye) ဟုေခၚဆုိသည့္ ဝီစကီခ်က္ လုိ႔ရသည့္ေကာက္ႏွံပင္ တစ္မ်ဳိး တြင္ ျဖစ္ပြားသည္ မႈိ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။
ေရာဂါျဖစ္ေစသည့္သက္ရွိမွာ Claviceps purpurea ဆုိေသာ မႈိ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။(Rye) ရုိင္း သည္ယခင္က ဂ်ဳံခင္းထဲတြင္ေပါက္ပြားတတ္သည့္ေပါင္းပင္ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။
ဥေရာပ အေရွ႔ပုိင္းႏွင့္ ရုရွ အေနာက္ပုိင္း ေဒသမ်ားတြင္ ၅ရာစုႏွစ္ေလာက္ အခ်ိန္မ်ား မွ စတင္ၿပီး အားေဂါ့ မႈိေရာဂါ သည္ ကပ္ေရာဂါ ဆုိးသဖြယ္ လူမ်ားစြာကုိ ေသေစခဲ့ပါသည္။ အားေဂါ့ေရာဂါ ျဖစ္သည့္အခါ (Rye) ရုိင္းေကာက္ႏွံမ်ားတြင္ ေကာက္ႏွံေစ့ တည္ရမည့္ေနရာတြင္ အဆံမတည္ ပဲ Claviceps purpurea မႈိ သည္ ပတ္ဝန္းက်င္ ကုိ ခံႏုိင္ရည္ ရွိေစမည့္ ပုံစံတစ္မ်ဳိးကုိ ဖြဲ႔စည္း ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ထုိ ပုံစံသည္ မာေက်ာ က်စ္လစ္ၿပီး ၾကြက္ေခ်း သ႑န္ ခရမ္းေရာင္ အဆံ သဖြယ္ ေကာက္ႏွံ တြင္ သီးပါသည္။
ထုိေကာက္ႏွံပါေသာ အဆံမ်ားကုိ ရိတ္သိမ္းမိၿပီး ေပါင္မုန္႔ၾကမ္း မ်ားဖုတ္ကာ စားသုံးၾကသူမ်ား မွာ အဆိပ္သင့္ ၾကရပါသည္။ အသားတစ္သွ်ဴးမ်ား ေသဆုံးျခင္း၊ လက္ေမာင္း၊ ေျခေထာက္ ၊ေျခဖ်ား လက္ဖ်ား မ်ားတြင္ ေလာင္ကၽြမ္းျခင္းျဖစ္ေပၚကာ ညဳိမည္းလာျခင္း၊ လူနာမွာ ျပင္းထန္ေသာ ခံစားခ်က္ေၾကာင့္ လူးလွိမ့္ကာ ေသဆုံးၾကရပါသည္။ထုိအခ်ိန္က ဘုရားသခင္ က ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္သည့္ ေလာင္ကၽြမ္းမႈ ေဝဒနာ God’sFire ဟုေခၚဆုိၾကပါသည္။
သကၠရာဇ္ ၁၀၃၉ တြင္ ျပင္သစ္ ႏုိင္ငံ တြင္ ထုိသုိ႔အဆိပ္သင့္မႈမ်ဳိး အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြား ေသာေၾကာင့္ လူနာမ်ားကုိ ေဆးကုသ ရန္အတြက္ ေဆးရုံမ်ားပင္တည္ေထာင္ေပးခဲ့ရပါသည္။ေဆးရုံတည္ေထာင္ ေပးခဲ့သူ Gastonde Valloire က သူေတာ္စင္St. Anthony ရဲ႕ ကယ္ဆယ္ မႈ ျဖင့္ သက္သာရာ ရပါေစေၾကာင္း ရည္ရြယ္ လ်က္အဆိပ္သင့္ေရာဂါကုိ God’s Fireေရာဂါ မွ St. Anthony’s Fire ဟုပင္ ေျပာင္းလဲ ေခၚဆုိၾကပါသည္။
ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားက ေဆးရုံေပါင္း၃၇၀ ေဆာက္လုပ္ေပးရသည္ အထိ လူနာမ်ား မ်ားျပားခဲ့ပါသည္။ လူနာမ်ားသည္လည္း(Rye) ရုိင္း ဂ်ဳံၾကမ္းေပါင္မုန္႔ ကုိ စားသုံးၾကရသည့္ ဆင္းရဲသားလူနာမ်ား ပင္ျဖစ္သည့္ အျပင္ အားေဂါ့မႈိ အဆိပ္ပါသည့္ ေပါင္မုန္႔ စား၍ ေရာဂါျဖစ္ရျခင္းကုိ မသိၾကသည့္အေလ်ာက္ ဆက္လက္ စားသုံးေနသည့္အတြက္ ေရာဂါသက္သာသူမ်ားပင္ ထပ္ျဖစ္ၾက ရပါသည္။
ျပင္သစ္ႏုိင္ငံသည္ ထုိ ဆုိးရြားေသာ ကပ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြား ရာ ဗဟုိေဒသ ျဖစ္ခဲ့ၿပီး လူေပါင္း ေလးေသာင္းေက်ာ္ ထိ ေသဆုံးခဲ့ရပါသည္။ ျပင္သစ္ ႏုိင္ ၏ (Rye) ရုိင္းဂ်ဳံၾကမ္းပန္းပြင့္ခ်ိန္ သည္ ေအးစက္ စုိစြတ္ခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ အားေဂါ့မႈိ သည္ ပန္းပြင့္အတြင္းလြယ္ ကူစြာေပါက္ပြား ႏုိင္ရပါသည္။
၁၆၇၀ ခုႏွစ္ တြင္မွသာ ျပင္သစ္လူမ်ဳိး ဆရာဝန္ French physician, Dr. Thuillier သည္ အားေဂါ့မႈိ ပါဝင္ေသာ ဂ်ဳံၾကမ္း ကုိ ႀကိတ္ၿပီးျပဳလုပ္ထားေသာ ေပါင္မုန္႔ မ်ားကုိ စားသုံးျခင္းေၾကာင့္ ဟု အတည္ျပဳေျပာဆုိ ႏုိင္ခဲ့ပါသည္။
ကင္ဆာ ျဖစ္ေစသာ အဆိပ္အေတာက္ ကုိ ထုတ္ေပးသည့္ မႈိမ်ားလည္းရွိ္ပါသည္။
စားသုံးသူမ်ားအတြက္ အႏၱရာယ္ ႀကီးမားစြာေပးႏုိင္ေသာ အပင္ေရာဂါ မႈိ မ်ား မွာAspergillus flavusႏွင့္Aspergillus parasiticus, တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။
Aflatoxins အက္ဖလာေတာက္ဆင္ ဟုေခၚေသာ မႈိ အဆိပ္ကုိ ထုတ္ေပးတတ္သည့္ မႈိ မ်ားျဖစ္သျဖင့္ လည္း ဂရုစုိက္ ရန္အေရးႀကီးလွပါသည္။
ထုိ မႈိဆိပ္ မ်ားမွာ ၁၄ မ်ုိးေလာက္ ပင္ ရွိပါသည္။ Aflatoxins M1, M2 သည္ Aspergillus parasiticusမႈိ ပါဝင္ေသာ ႏြားစာကုိ စားသုံးမိေသာ ႏြား ၏ ႏြားႏုိ႔ တြင္ပင္ ပါဝင္ႏုိင္ပါသည္။အေမရိကန္ ႏုိင္ငံ ရွိ United States Food and Drug Administration (FDA) ကသတ္မွတ္ထားသည္ မွာ လူတုိ႔အတြက္ အစားအစာႏွင့္ တိရိစၦန္ အစားအစာ တုိ႔တြင္ သန္းတစ္ေထာင္ ပုံ လွ်င္ ၂၀ ႏွင့္ ၃၀၀ပုံ အတြင္းသာ ပါဝင္သင့္ေၾကာင္း သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ထုိ႔ထက္ ပုိမုိ ပါဝင္ပါက က်န္းမာေရး ထိခုိက္ႏုိင္ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ထားပါသျဖင့္ ထုိမႈိမ်ားကုိ အထူး ဂရုစုိက္ သင့္ပါသည္။
Risk အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား
Hazards ဟူေသာ အဓိပါယ ္မွာ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစသာ အရင္းအျမစ္၊ အဆိပ္အေတာက္ ဟု ဆုိလုိပါသည္။ သူ႔ခ်ည္းသက္သက္ ရွိေနပါက အႏၱရယ္ မေပးေသာ္လည္း လူတုိ႔ စားသုံးထိေတြ႔ သည့္ အေနအထားကုိ ေရာက္ရွိလာ ေသာအခါ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား Risk သုိ႔ေရာက္ရွိလာ ၿပီ ျဖစ္ပါသည္။
ဤသည္ ကုိ နားလည္ ေအာင္ပုံကေလးျဖင့္တင္ျပရမည္ ဆုိလ်င္...
ပင္လယ္ ထဲတြင္ ငါးမန္း မ်ားရွိေနခ်ိန္ သည္.... အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား Risk သုိ႔မေရာက္ရွိေသးပါ။ပင္လယ္ ထဲရွိ ငါးမန္းမ်ား အလက္ လူ တစ္ဦး ျပဳတ္က် ခဲ့ပါေသာ္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား Risk ျဖစ္လာ ၿပီ ဟု ဆုိရပါမည္။ ဂ်ီေအပီ တြင္ ဤကဲ့သုိ႔ အဆိပ္အေတာက္ မ်ားကုိ အသုံးျပဳျခင္းျဖင့္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစ ႏုိင္ေသာ အေနအထားကုိ ျမင့္မား လာျခင္းမရွိေစရန္ စီမံေဆာင္ရြက္ ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အဏုဇီဝ ပုိးမ်ား၏Risk of biological contamination အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ကူးစက္ႏုိင္သည့္ အေနအထား Riskသစ္သီးဝလံ ႏွင့္ဟင္းသီးဟင္းရြက္ မ်ားအတြက္ ေရာဂါ ပုိးမႊားမ်ား ကူစက္ႏုိင္သည့္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေနအထား Risk ျမင့္ျခင္း နိမ့္ျခင္းသည္ ေအာက္ေဖၚျပပါ အခ်က္မ်ားေပၚ မူတည္ပါသည္။
၁။စုိက္ပ်ဳိးသည့္နည္းလမ္း ဥပမာ- ေျမႏွင့္ နီးကပ္စြာ ေပါက္ရာက္ ရေသာ ဆလတ္ရြက္သည္ ေျမႏွင့္ေဝးေသာ သရက္ သီးထက္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ကူးစက္ႏုိင္သည့္ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။
၂။ ေရ ႏွင့္ အၿမဲထိေတြ႔ ေနရေသာ ေရထဲ မွာ စုိက္ပ်ဳိးသည့္ သီးႏွံမ်ားသည္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ကူးစက္ႏုိင္သည့္ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။
၃။ေခ်ာေမြ႔ေသာ မ်က္ႏွာျပင္ ရွိေသာ သခြားသီး တုိ႔ ကဲ့သုိ႔ သီးႏွံမ်ားထက္ မ်က္ႏွာျပင္ ေခ်ာေမြ႔ မညီညာေသာ ဆလတ္ ရြက္တုိ႔က ပုိ၍ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ကူးစက္ႏုိင္သည့္ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။
၄။စားသုံးသည့္ ပုံေပၚမူတည္ ၍ လည္း အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ကူးစက္ႏုိင္သည့္ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။
ဥပမာ- အစိမ္းအတုိင္း စားသည့္ သီးႏွံက ခ်က္ျပဳတ္စားသည့္ သီးႏွံက အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။အခြံပါစားရေသာ အသီးက အခြံႏႊာ စားရေသာ (ငွက္ေပ်ာသီး) က ပုိ ၍ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အေနအထား Risk ျမင့္မား ပါသည္။
Physical hazards အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား
Physical Hazards
အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား ဆုိသည္ မွာ ထိရွေစေသာ ၊ဒဏ္ရာ ရေစသာ ၊စားသုံးသူကုိ အေနွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစသာ ျပင္ပ ရုပ္ဝတၳဳ ပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေနျခင္းကုိ ဆုိလုိပါသည္။
အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား သီးႏွံမ်ားအတြင္း ပါဝင္ ႏုိင္သည့္အေၾကာင္း ရင္းမ်ား
ေျမမႈန္မ်ား ၊ ေက်ာက္တုံးမ်ား ၊ သစ္ခက္မ်ား၊ေပါင္းေစ့မ်ား ပါဝင္ရျခင္း မွာ စုိစြတ္ေသာရာသီတြင္ ရိတ္သိမ္းမိျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။
ညစ္ေပေသာ ပစၥည္းမ်ား၊ ကိရိယာမ်ား ထုပ္ပုိးပစၥည္းမ်ားကုိ အသုံး ျပဳျခင္း၊ ညစ္ေပေသာ ပစၥည္း မ်ားကုိ သီးႏွံ ထြက္ကုန္ အပုံ ၏ အေပၚတြင္တင္ထားျခင္း ေၾကာင့္လည္း ရုပ္ဝတၳဳ ပစၥည္း မ်ားျဖစ္သည့္ဖန္ကြဲစ၊ သစ္သားစ၊ ပလတ္စတစ္ စ ၊သေဘာၤေဆး အစအန အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ ရုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ား ေရာေႏွာ ပါဝင္ႏုိင္ပါသည္။
ကြဲရွေနေသာ မီးလုံးမ်ာ ကုိ ထုပ္ပုိးသည့္ ကိရိယာ မ်ား ဖုံးကာ မထားသည့္ သီးႏွံ ပုံေပၚတြင္ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ျပင္ပ မွာအႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ ရုပ္ဝတၳဳ ပစၥည္း မ်ားျဖစ္သည့္ဖန္ကြဲစ၊ သစ္သားစ၊ ပလတ္စတစ္ စ ၊သေဘာၤေဆး အစအန မ်ား ပါဝင္တတ္ပါသည္။
ထုိ႔အျပင္ က်ဳိးပဲ့ေနေသာ ရိတ္သိမ္းကိရိယာမ်ားကုိ အသုံးျပဳျခင္း ၊ ထုပ္ပုိးပစၥည္းမ်ားကုိ သုံးျခင္း၊လယ္ ယာသုံးကိရိယာမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာမေဆးေၾကာျခင္း၊ ျပင္ဆင္ထိန္းသိမ္းမႈမရွိျခင္း၊ ေၾကာင့္လည္း မ်ားျဖစ္သည့္ဖန္ကြဲစ၊ သစ္သားစ၊ ပလတ္စတစ္ စ ၊သံတုိ သံစ ၊သေဘာၤေဆး အစအန မ်ား ပါဝင္တတ္ပါသည္။
ေကာင္းစြာေလ့က်င့္ထားျခင္းမရွိသည့္ ျခံလုပ္သား မ်ား၊ လုံျခဳံေသသပ္စြာ ဝတ္ဆင္မထား သည့္ ျခံ အလုပ္သမားမ်ားေၾကာင့္ လက္ဝတ္ရတနာမ်ား၊ ဆံညွပ္ကလစ္မ်ား ၊လူ႔အသုံးအေဆာင္မ်ား ေရာေႏွာ ပါဝင္ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
GAP requirements
ေဘး အႏၱရာယ္ လုံျခဳံစိတ္ခ် မႈ ရွိေစရန္အတြက္ က်င့္သုံးသင့္သည့္စုိက္ပ်ဳိးေရးအေလ့အထေကာင္းမ်ား ျပဳလုပ္ရန္လုိအပ္ခ်က္မ်ား
ေဘး အႏၱရာယ္ လုံျခဳံစိတ္ခ် မႈ ရွိေစရန္အတြက္ က်င့္သုံးသင့္သည့္ စုိက္ပ်ဳိးေရး အေလ့အထ ေကာင္းမ်ား ကုိ အပုိင္း ၁၀ ပုိင္းခြဲျခား ထားပါသည္။
အခန္းတစ္ခု စီတြင္ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းအရာမ်ား ႏွင့္တကြ မသန္႔ရွင္းေသာ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစေသာ အရာမ်ား မည္သုိ႔ဝင္ေရာက္လာတတ္သည္ကုိလည္း ေဖၚျပထားပါသည္။
တိက်ေသာ အေၾကာင္းအခ်က္ တစ္ခု ျဖစ္ေပးရျခင္း ႏွင့္မျဖစ္ေအာင္မည္သုိ႔ လုပ္ေဆာင္သင့္သည္ကုိ ရွင္းလင္းစြာ ေဖၚျပထားပါသည္။
တစ္ခ်ဳိ႔ေသာကိစၥမ်ားတြင္ က်င့္သုံးသင့္သည့္ အေလ့အထ မ်ားကုိ တူရာစုလ်က္ လမ္းညႊန္ထားပါသည္။
၁။ ေျမယာသမုိင္းေၾကာင္း ႏွင့္စီမံခန္႔ခြဲမႈ
သစ္သီးဝလံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားကုိ စုိက္ပ်ဳိးရာတြင္ သင့္ေတာ္ေသာ ေျမယာ ေရြးခ်ယ္ မႈသည္ အေရး ႀကီးေသာ အခ်က္အျဖစ္ စဥ္းစားသင့္ပါသည္။စုိက္ပ်ဳိးသည့္ေျမတြင္ ဇီဝ ႏွင့္ ဓာတု ဆုိင္ရာ အသုံးျပဳ ရွိမရွိ သမုိင္းေၾကာင္းကုိပထမဆုံး စုံစမ္းစစ္ေဆးရပါမည္။ ေျမဆီလႊာသည္ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အဏုဇီဝပုိးမ်ား၊ စြဲၿမဲ၍ ေပ်ာက္ပ်က္မလြယ္ေသာ ဓာတု ပစၥည္းမ်ား၊ ေလးလံေသာ သိပ္သည္းဆ ျမင့္မားေသာ သတၱဳမ်ားပါဝင္ေနတတ္ပါသည္။
Biological contamination of the site can occur from pathogenic microorganisms present in the soil such as စုိက္ပ်ဳိးေျမ တြင္ ရွိေနတတ္ေသာ ေရာဂါပုိးမ်ား မွာ
Listeria monocytogenes , Clostridium perfringens, Bacillus cereus, parasite cysts (Giardia, Cyclospora and Cryptosporidium) ႏွင့္ ဗုိင္းရပ္မ်ား တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။
တခ်ဳိ႔ေသာ ေရာဂါပုိး မ်ားသည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အသက္ရွင္သန္ေနႏုိင္ၾကၿပီး တစ္ခ်ဳိ႔ေသာ ပုိးမ်ားမွာ စုိစြတ္ေသာ ရာသီကုိႀကဳိက္ႏွစ္သက္ၿပီး .တစ္ခ်ဳိ႔က ေျခာက္ေသြ႔ေသာ အေျခအေန မွာ ရွင္သန္ႏုိင္ၾကပါသည္။
ထုိ ေရာဂါပုိးမႊားမ်ား၏ ရွင္သန္မႈသည္ ေအာ္ဂဲနစ္ ေျမေဆြးမ်ား ၏အကာ အကြယ္ေပးမႈေၾကာင့္ပုိမုိ တုိးပြားႏုိင္ပါသည္။
ဓာတုပစၥည္းမ်ား ပါဝင္ေနျခင္းမွာ ထုိေျမတြင္ ယခင္က စက္မႈလုပ္ငန္းတြင္ အသုံးျပဳခဲ့ျခင္း၊ သတၱဳတြင္းေဟာင္း ေနရာ ၊ စစ္အတြင္း က ဓာတုပစၥည္း မ်ား အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေနရာျဖစ္ေနျခင္း၊ ယခင္ စုိက္ပ်ဳိးသူမ်ား က ဓာတု ေျမၾသဇာ မ်ားအလြန္ အကၽြံ သုံးစြဲ ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရပါသည္။ ထုိ ဓာတု ပစၥည္းမ်ားသည္ စုိက္ပ်ဳိးသီးႏွံမ်ား မွတဆင့္ စားသုံးသူ ထံကူးဆက္ ေရာဂါ ရေစပါသည္။
ျပည္ပ သုိ႔တင္ပုိ႔မည္ ဆုိလ်င္ ထုိသုိ႔ ေရာေႏွာပါဝင္မႈမ်ားကုိ စစ္ေဆးေတြ႔ရွိပါက ေစ်းကြက္ ပ်က္တတ္ပါသည္။
ထုိသုိ႔ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ မ်ားေသာေျမကုိ စုိက္ပ်ုိးရမည္ဆုိပါက ေျမဆီလႊာ ဓာတ္ခြဲ စမ္းသပ္မႈကုိ မျဖစ္မေနလုပ္ေဆာင္ရပါမည္။
ထုိသုိ႔ ေျမ မွ တဆင့္ ကူးစက္ႏုိင္ေသာ အႏၱရာယ္ ရွိမႈအေနအထားသည္ ဥစား သီးႏွံ ၊ အျမစ္စားသီးႏွံ မ်ား၊ ေျမႏွင့္ထိကပ္စုိက္ပ်ဳိး ရေသာ သီး ႏွံမ်ားတြင္ ေျမမႈန္မ်ားထိကပ္ရေသာေၾကာင့္ အျခားေသာ သီးႏွံမ်ားထက္ပုိမုိ ျမင့္မားပါသည္။
ေျမ ႏွင့္တုိက္ရုိက္ ထိေတြပမႈမရွိသည့္ အပုိင္းကုိ စားသုံး ရသည့္သီးႏွံမ်ားတြင္ ေျမ မွ စုတ္ယူမႈေၾကာင့္ ပါဝင္ေသာ ဓာတုပစၥည္းအႏၱရာယ္ ရွိႏုိင္ပါသည္။ ခူးဆြတ္စဥ္ ၊ ေလတုိက္စဥ္ ေၾကြ က်ေသာ သီးႏွံမ်ား ကုိ ပယ္ သီးအျဖစ္သတ္မွတ္ရပါမည္။
Heavy metals ေလးလံေသာ သတၱဳ မ်ား ဆုိသည္မွာ ေရထက္ သိပ္သည္းဆ ၅ ဆ ႏွင့္အထက္ေလးေသာ သတၱဳမ်ား ကုိ ဆုိလုိပါသည္။ ဥပမာ - အာစင္းနစ္၊ ခရုိမီယမ္၊ကက္ဒမီယမ္၊ ခဲ ႏွင့္ျပဒါးတုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
Heavy metals ေလးလံေသာ သတၱဳ မ်ား သည္ သဘာဝ အေလ်ာက္ ေျမ တြင္ေတြ႔ ရတတ္ၿပီး မီးစုံးဓာတ္ ပါေသာေျမၾသဇာမ်ား၊ သုံးစြဲ သည့္အခါ ထုိ�
